Delta 19 Ralph Waldo Emerson

Kafttekst
In de negentiende eeuw hebben drie filosofen de weg geëffend voor een omslag in het Westerse denken: in chronologische volgorde Arthur Schopenhauer, Ralph Waldo Emerson en Friedrich Nietzsche. Door intuïtieve flitsen beseften zij de waarde van de Oosterse filosofie, een waarde die volgens hen ver uitsteeg boven die van de Westerse filosofie. Hun inspiratie haalden zij uit de Upanishads en andere Vedische geschriften: de werken van de Rishi’s, de zieners uit het oude India.
Van de genoemde drie filosofen is Ralph Waldo Emerson verreweg de minst bekende gebleven, zeker in Europa, ook al las Nietzsche zijn essays graag. Schopenhauer en Nietzsche kenden hun klassieken en polemiseerden graag en scherp met de heersende filosofische stromingen. Dat bezorgde hun een zekere reputatie, al kregen zij nauwelijks navolgers.

De Amerikaan Ralph Waldo Emerson was uit een ander hout gesneden. Als persoon was hij veel aimabeler dan de twee Duitse grootheden. Hij had minder behoefte om te polemiseren en aan intellectuele debatten deel te nemen. Hij zocht zijn vervulling veeleer in dat wat hem inspireerde: de Oosterse filosofie. In tegenstelling tot Schopenhauer en Nietzsche wilde hij daar niet alleen kennis van nemen, maar probeerde hij die filosofie ook in de praktijk te brengen.

Dat is hem weliswaar niet helemaal gelukt, onder andere omdat het moralistische denken van zijn tijd hem nog in de weg zat. Maar Emerson heeft toch als een van de eerste filosofen ervaringen met zijn psyche – ‘ziel’ in zijn terminologie – gehad en die beschreven. Door die ervaringen kon hij de wijsheid van de Rishi’s ook zorgvuldiger verwoorden dan Schopenhauer en Nietzsche dat konden. Met name voelde hij heel fijn aan, dat de mens alleen maar verder kan komen in zijn ontwikkeling, als hij zich steeds meer concentreert op de onsterfelijke psyche in zichzelf en steeds meer samenvalt met die psyche. Dan zal die psyche ook vanzelf een uitstraling hebben op zijn lichaam en zijn handelen.

Over Ralph Waldo Emerson is in de Nederlandse taal nauwelijks iets geschreven. Dit werk uit de Delta-reeks maakt niet alleen een einde aan die leemte, maar biedt meteen ook een verbluffend doorzicht in zijn denken. Op elke pagina is te proeven, dat de auteur een doorleefde kennis heeft van zowel het werk van Emerson als van de Indiase wijzen die diens inspiratiebron vormden.